A tipi ve B tipi kişilik ilk olarak iki kardiyolog Meyer Friedman ve Rosenman tarafından gözlemlenmiştir. Fikir ilk defa, oturma odasının sandalyelerini tamir eden döşemecinin sandalyelerin çoğunun sadece önden yırtıldığını söylemesi üzerine ortaya çıktı . Bu durumdan, iki kardiyolog da kalp hastalarının çoğunun endişeli olduklarını ve otururken zor zamanlar geçirdiklerini anladılar. Bu gözlemi başlangıç noktası olarak kullanan ve kendi klinik uygulamalarında temel alan Friedman ve Rosenman hastalarının iki çok farklı davranış model tipi sergilediği sonucuna vardılar. Araştırmalar onlar farklılıkların kişilik esaslı olduğu sonucuna götürdü (Moorhead/Griffin, 1992: 463).
A tipi davranış modeline sahip bireylerin en çok göze çarpan özellikleri başarma güdülerinin fazla olması ve bunu kısa sürede, biran önce elde etme sabırsızlığı göstermeleridir. Oldukça hırslı ve rekabet sever olmaları, onları başarıya götüren önemli özellikleridir. Bununla birlikte bu sahip olduğu özellikler onun yoğun strese maruz kalmalarına da sebep olabilmektedir. Stresle başa çıkma konusunda iyilerse kalp krizi gibi sağlık risklerini düşürmüş olmaları da muhtemeldir. Bu bireyleri iş hayatında iş bitirici özelliğiyle hemen farkedebilirsiniz. Görevini hızlıca tamamlamayı hedef alırken bunu diğer iş arkadaşlarından da beklerler. Aksi ile karşılaştıklarında bu kişileri karşılarına çıkan bir engel ve agresifleşmeleri için de bir sebep olarak görürler. O yüzden de genelde iş hayatının aranan kişilik tipine sahiptirler. İş hayatlarının başarısızlıkla sonuçlanması yaptıkları işte hızlı karar alıp taktik ve strateji yanlışlıklarından kaynaklanmaktadır.daha çok dikkatlerini odaklayamadıkları ayrıntılar onları hayal kırıklığına uğratabilir. Genelde iş arkadaşları ya da patronlarıyla yaşadıkları kişilik çatışması da iş hayatlarındaki pürüzlerdendir.
Bu kişileri tatilde incelediğimizde de çok farklı şeylerle karşılaşmayız. Sakinlikten durağan tatillerden hoşlanmazlar. Kısa sürede çok yer gezme hedefleri vardır ve anın tadını çıkarmak onlar için sıkıcı bir durumdur.
B tipi kişilikler incelendiğinde ise genellikle A tipi kişiliklerin tersi bir model oldukları gözlemlenmiştir. Bu kişilik ipine sahip bireyler sabırlı, sakin insanlardır. Bu bireyler yaptıkları işte acele etmezler. Bunun yerine zamana yaymayı tercih ederler. Rekabetten hoşlanmazlar ve grup çalışmaları için uygun insanlardır. Hırslı bireyler olmadıkları gibi yardımlaşmaya da yatkın insanlardır. Yaptıkları işin ayrıntılarını görme ve farklı stratejileri geliştirme konusunda iyidirler. Bu yüzden A tipi kişiliklerden daha başarısız oldukları iddia edilemez.
Eğlenmenin hakkını vererek yaparlar. Onlar oyun oynarken ya da spor yaparken bunu başarmak için değil keyif almak için yaparlar. Tatile gittiklerinde de daha çok yer görmek ya da sürekli hareket halinde olmak değilde o yerin ve anın sonuna kadar tadını çıkarırlar. Dinlenmek, sağlığına dikkat etmek, kendini önemsemek onlarda sık sık görülebilir özelliklerdir. Bu yüzden stresten daha uzak bir yaşantı sunarlar kendilerine.
Bu iki farklı kişilik tipi , sabit iki kişilik tipi değillerdir. İki farklı uç olarak düşünülebilir. Yani siz bu iki tipinde özelliklerini kendinizde barındırıyor olabilirsiniz.
A tipi ve B tipi kişilikler hakkında daha ayrıntılı bilgiye ulaşmak için aşağıdaki kaynakları inceleyebilirsiniz.
- Moorhead, Gregory ve Ricky W. Griffin (1992), Organizational Behavior, 3. B., Houghton Mifflin Company, Boston
- Lelord, François. … ‘’’’Zor Kişilikler’’ le Yaşamak’’ , İletişim Yayınevi, 2016
- M. Burger, Jerry. ‘’Kişilik’’ , Kaknüs Psikoloji , 2006
- https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/145864
ÇATI KATI PSİKOLOJİ
PsK. Eda Nur Baratalı Öztürk